Cmentarze i opowieść o śmierci, duszy i czczeniu przodków
W ubiegłym roku przygotowaliśmy krótki film zabierający nas do Chin, do świata zmarłych, w przestrzeń chińskich cmentarzy. Dokument stawia nas w obliczu kultu przodków i widzenia zasady życia z dwóch stron duszy. Film zabiera nas w obszar współczesnych Chin, w ich potoczną psychologię łączącą tradycję z finansowymi podziałami, stare obyczaje z kiczem. Jednocześnie pozwala nam zestawić nasze wierzenia i obyczaje, zachowania przejawiane i uobecniane szczególnie w chrześcijańskie Święto Wszystkich Świętych z tradycją, która kształtowała się bez chrześcijaństwa, za wielkim murem, tworząc kult przodków i święto zmarłych – Qingmingjie (Qingming 清明, Święto Sprzątania Grobów – chiński odpowiednik Wszystkich Świętych i Zaduszek).
W tym filmowym reportażu pokazujemy trzy cmentarze. Pokazujemy jak na cmentarz przynosi się torby z jedzeniem. To, co mnie interesuje, to zbiory pojęć mentalnych w różnych kulturach, dlatego pokazuję, że w tradycji chińskiej na siłę życiową 氣 (qi) składają się niejako dwie dusze, jedna z nich to dusza cielesna魄 (po), ona wraz z ciałem powraca do ziemi, stając się formą ducha powracającego. Jest jeszcze dusza mniej materialna 魂 (hun), wieczna i ulotna. Wspomaganie zmarłych przynoszonym jedzeniem odnosi się do duszy materialnej. Ale dusza materialna wraz duszą ulotną czyli hun (hun i po 魂魄) tworzą jedność, jakby jedno jestestwo, i by tak rzec, są dwiema niezbędnymi składnikami ludzkiej duszy wziętej w całości, która działa i porusza się w postaci pary binarnej, z energią w dwóch różnych kierunkach, ale nie przeciw sobie, lecz na rzecz całości, jaką tworzą.
Badania nad pojęciami mentalnymi w Chinach I w Polsce przedstawiłem w tekście Folk Beliefs about Soul and Mind: Cross-Cultural Comparison of Folk Intuitions about the Ontology of the Person wydrukowanym w Journal of Cognition and Culture.
Zachęcamy do obejrzenia filmu – autorzy Arkadiusz Gut i Andrzej Zykubek